Ga verder naar de inhoud
Voorzitter Peter Callens
11/03/22
Peter Callens

"Talloze advocaten bieden kosteloos advies aan Oekraïense vluchtelingen: een sterk signaal"

In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.

Vandaag, 11 maart 2022, is het exact 37 jaar geleden dat Mikhaïl Gorbatsjov verkozen werd tot algemeen secretaris van de Communistische Partij van de toenmalige Sovjetunie. Niemand kon bedenken van welke herschikking van de wereld deze machtsoverdracht de voorbode was. In 1990 kreeg Gorbatsjov voor de beëindiging van de Koude Oorlog de Nobelprijs voor de vrede. De verwachtingen van toen zijn 32 jaar later verdampt in de schande van de oorlog in Oekraïne.

De vluchtelingenstroom die op gang gekomen is, is op ons continent ongezien in de naoorlogse periode. Als reactie heeft de EU een tijdelijke beschermingsregeling ingevoerd voor Oekraïners die de oorlog ontvluchten. Talloze advocaten hebben zich opgegeven bij hun stafhouders om kosteloos advies te verlenen aan de aankomende vluchtelingen: een sterk signaal.

Parallel daarmee breidde de EU het sinds 2014 bestaande sanctiepakket tegen Rusland en Russische sleutelfiguren en entiteiten sterk uit. Dat pakket omvat de ‘bevriezing van tegoeden of economische middelen’.

Hoe die sancties uitpakken, is geregeld in de Europese Verordening 269/2014.

Advocaten blijven best alert bij dit alles, zeker als zij geraadpleegd worden door of voor rekening van personen die op de sanctielijst staan – of door hun wederpartijen. Omdat advocaten in het juridische bestel een speciale plaats innemen, is de impact van de sancties voor hen net iets anders dan voor anderen.

Vooreerst, kunnen advocaten nog wel optreden voor partijen die het voorwerp uitmaken van sancties? Het antwoord op die vraag is positief maar vergt enige nuance. Vladimir Poetin, om maar iemand van de sanctielijst te noemen die een dagvaarding voor een rechtbank zou kunnen krijgen, moet zich kunnen laten bijstaan door een advocaat. Personen op de sanctielijst kunnen juridisch advies en bijstand in rechte krijgen. A fortiori geldt dat voor Russische partijen die niet op de sanctielijst voorkomen. Daarover bestaat geen misverstand en oproepen, vanuit bepaalde hoeken, om de verdediging van Russische partijen systematisch te weigeren, miskennen het wezen zelf van ons beroep.

Maar wat een advocaat vanzelfsprekend niet mag doen, is bijstand verlenen voor de overtreding of omzeiling van de sancties. Laat staan derdengelden doorstorten aan een partij die voorkomt op de sanctielijst. En, niet te vergeten, het sanctiemechanisme sluit een meldingsplicht onder de witwaspreventiewet niet uit.

Het sanctiestelsel gaat echter veel verder dan dat. Eén voorbeeld.

Verordening 269/2014 bevat een verplichting voor eenieder om alle informatie die de naleving ervan ‘vergemakkelijkt’ mee te delen aan de bevoegde autoriteit. Hier te lande is dat de Thesaurie, een administratie die rapporteert aan de minister van Financiën. Iedereen moet ook samenwerken met de Thesaurie bij de verificatie van die informatie.

Die plichten vallen niet te rijmen met het beroepsgeheim en dat brengt mij op een interpretatiekwestie. De Verordening stelt dat de mededelingsplicht van toepassing is ‘onverminderd de geldende voorschriften inzake (…) vertrouwelijkheid en beroepsgeheim’. Maar wat betekent dat schimmige, door juristen – en enkel door hen – gekoesterde woord ‘onverminderd’?

Het antwoord luidt dat ‘onverminderd’ hier de betekenis heeft van ‘zonder afbreuk te doen aan’. In mensentaal: het beroepsgeheim gaat voor op de mededelingsplicht.

De Raad van State raadt in zijn Beginselen van de wetgevingstechniek het gebruik van ‘onverminderd’ af: het kan zowel betekenen ‘los van’ als ‘onder voorbehoud van’. In de eerste betekenis bestaat het beroepsgeheim tegelijk met de meldingsplicht. Dat is een antinomie. In de tweede betekenis, die hier gezien de context de enig mogelijke is, heeft het beroepsgeheim voorrang op de meldingsplicht.

Dat de Europese regelgever de onvolprezen taalwenken van de Raad van State niet kent is vergeeflijk, maar ook de Gemeenschappelijke praktische handleiding van het Europees Parlement, de Raad en de Commissie verwijst ‘onverminderd’ naar de prullenbak: ‘De gevolgen van verwijzingen die worden ingeleid met het woord „onverminderd” zijn vaak allesbehalve duidelijk. Er kan met name een tegenstrijdigheid bestaan tussen de handeling waarin de verwijzing is opgenomen en de handeling waarnaar aldus wordt verwezen.

Maar genoeg juridisme. De ernst van de realiteit roept ons tot de orde. De warme solidariteit onder de bevolking, zeker ook binnen onze beroepsgroep, is dan weer hoopgevend. Met zeer oprechte dank aan de confraters die zich belangeloos inzetten voor de geteisterden.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies