Gratis advocaten onder druk: pro-Deoadvocaten krijgen in mei mogelijk geen of slechts gedeeltelijke vergoeding
Vanaf mei 2025 dreigen bijna 4.000 advocaten die gratis rechtzoekenden vertegenwoordigen dankzij juridische tweedelijnsbijstand – beter bekend als gratis advocaten of pro Deo – hun vergoeding niet of slechts gedeeltelijk en met vertraging te ontvangen. De minister van Justitie lichtte Advocaat.be en Avocats.be woensdag 9 april 2025 in dat de komende betaling in gevaar is.
Een goede samenleving herken je aan hoe ze haar meest kwetsbare burgers behandelt. Vandaag faalt de overheid hierin, maar onze advocaten doen door.
Minstens een jaar wachten op vergoeding
Jaarlijks staan bijna 4.000 advocaten in Vlaanderen voor de uitdaging om vergoed te worden voor hun werk ten behoeve van kwetsbare mensen. Vaak gaat het om honderden uren werk per advocaat, waarbij ze minstens een jaar moeten wachten op hun vergoeding na de afsluiting van een dossier. In veel gevallen duurt het zelfs langer.
Die structurele vertraging dreigt nu nog verder op te lopen. Omdat er nog geen goedgekeurde federale begroting is voor 2025, komen ook de betalingen voor geleverde prestaties in dossiers afgesloten voor 30 juni 2024 in het gedrang. De overheid werkt voorlopig met het systeem van 'voorlopige twaalfden': per maand mag slechts een twaalfde van het vorige jaarbudget worden uitgegeven. Zolang de begroting niet goedgekeurd is, kunnen advocaten dus niet worden betaald.
Zelfs als de begroting in juni alsnog wordt goedgekeurd, is een betaling op 1 juli bijzonder onwaarschijnlijk. Het administratieve proces vraagt tijd.
Deze aanhoudende onzekerheid werkt bijzonder demotiverend en ondergraaft de stabiliteit en duurzaamheid van het systeem. Een oplossing is dringend en noodzakelijk.
Een verdere vertraging in de betaling van pro-Deoadvocaten is ontoelaatbaar. Zij tonen al buitengewoon geduld en préfinancieren alle prestaties en kosten. Beseft de overheid dat zij de rechtsbescherming van de zwaksten op de helling zet?
Budgettaire verhoudingen en internationale vergelijking
Het Belgische systeem waardoor rechtzoekenden een beroep kunnen doen op een gratis advocaat, vergt een jaarlijks budget van circa 200 miljoen euro. De juridische hulp kost ongeveer € 12,92 per inwoner per jaar volgens het CEPEJ Rapport. In Nederland bedraagt het jaarlijkse budget voor gelijkaardige bijstand € 400 miljoen – oftewel € 31,06 volgens het CEPEJ Rapport.
Goedkoop én efficiënt
Het systeem van een gratis advocaat wordt opmerkelijk efficiënt beheerd. De gemiddelde kost per dossier – inclusief intake, administratie en behandeling – bedraagt slechts € 32 voor de overheid2. Daarnaast voldoen advocaten hiervoor aan opéénvolgende controles en kwaliteitsgaranties die de overheid verlangt. Maar die efficiëntie kent haar grenzen: verdere besparingen zonder fundamentele hervorming dreigen het hele systeem, en bijgevolg ook de rechtstaat, te ondermijnen.
Oproep tot actie
Advocaat.be vraagt de minister van Justitie om snel werk te maken van een oplossing: via herschikking van middelen of andere administratieve ingrepen moet een volledige en tijdige uitbetaling in mei gegarandeerd worden. Advocaat.be evalueert intussen samen met de balies en de Bureaus voor Juridische Bijstand welke bijkomende acties nodig zijn.
Een goed functionerende rechtstaat vereist een goed georganiseerde juridische bijstand. Tijdige betaling van advocaten is daarvan een essentieel onderdeel.
Laatste persberichten
Tuchtraden voor advocaten spreken zwaarste sancties uit
Het College van Toezicht van de Vlaamse advocatuur heeft zijn vijfde verslag gepubliceerd. Dat geeft een overzicht van de tuchtprocedures tegen Nederlandstalige advocaten in het gerechtelijk jaar dat loopt van 1 september 2023 tot 31 augustus 2024.
Sterke democratieën hebben baat bij een volledig juridisch perspectief op mensenrechten en migratie
Rechtshulp is er al: Advocaat.be benadrukt bestaande juridische bijstand
Naar aanleiding van de lancering van de app "Advocaat van wacht", ontwikkeld door strafpleiter Kristof Lauwens en zijn broer Bram, wijst Advocaat.be op het reeds bestaande systeem van juridische eerstelijnsbijstand dat via de balies in heel België georganiseerd wordt. Advocaat.be blijft zich inzetten om de toegankelijkheid van onafhankelijk juridisch advies nog verder te versterken.