Salduz

Salduz garandeert dat verdachten tijdens een politieverhoor recht hebben op een advocaat. Dit recht vloeit voort uit een belangrijke uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in 2008. Die uitspraak had grote gevolgen voor het strafrecht in heel Europa, ook in België.

Yusuf Salduz, een minderjarige uit Turkije, werd in 2001 gearresteerd op verdenking van deelname aan een illegale betoging. Hij werd ondervraagd door de politie zonder dat er een advocaat aanwezig was. Tijdens dat verhoor bekende hij de feiten. Later trok hij die bekentenis in en beweerde dat hij onder druk was gezet en fysiek aangevallen door de politie. Toch werd hij veroordeeld op basis van zijn eerste verklaringen.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde dat dit in strijd was met het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM). Het Hof stelde dat een verdachte vanaf het eerste verhoor recht heeft op juridische bijstand. Dat betekent dat de politie iemand niet zomaar mag ondervragen zonder dat die persoon eerst een advocaat kan spreken, omdat dat zijn recht op verdediging in gevaar brengt.

De Salduz-uitspraak had een grote impact op het Belgische rechtssysteem. Met de invoering van de Salduz-wet in 2011 en de Salduz bis in 2016 werden de rechten van verdachten voorafgaand en tijdens het verhoor verankerd. Dit betekent:

• Recht op een vertrouwelijk voorafgaand overleg met de advocaat: Een verdachte moet worden geïnformeerd over zijn recht op juridische bijstand en kan niet zonder die toelichting worden verhoord. Dat wil zeggen dat de verdachte met de advocaat vrij mag praten over de zaak, zonder dat er iemand mee kijkt of luistert. Een verdachte heeft binnen de 2 uur recht op een voorafgaand vertrouwelijk overleg met de advocaat, dat eventueel ook telefonisch kan plaatsvinden.
• Bijstand tijdens het verhoor: Een advocaat mag aanwezig zijn en tussenkomen tijdens het politieverhoor om de rechten van de verdachte te bewaken. Een advocaat weet namelijk goed wat mag en wat niet mag tijdens een verhoor bij de politie.

Een verdachte kan een eigen gekozen advocaat aanstellen of krijgt een advocaat via Salduzweb.

Een meerderjarige verdachte kan afstand doen van dat recht, als die zelf vindt dat die geen advocaat nodig heeft. Echter is een overleg altijd nuttig. Een advocaat helpt, in elk geval, een gestructureerde samenhangende verklaring afleggen, beschermt tegen eventuele druk van de politie en controleert of die zich aan de regels houden. Een advocaat mag tussenkomen wanneer de rechten worden geschonden en kan het verhoor één keer onderbreken voor een bijkomend vertrouwelijk overleg. Minderjarige verdachten kunnen geen afstand doen van dit recht, wat de feiten ook zijn.

Salduz beschermt verdachten tegen oneerlijke verhoren en gedwongen bekentenissen. Het helpt misbruik door autoriteiten te voorkomen en zorgt ervoor dat strafzaken eerlijk verlopen. Dankzij die regels krijgen verdachten een betere verdediging en is de kans op onterechte veroordelingen kleiner. Dat is essentieel voor een rechtvaardige samenleving waarin iedereen een eerlijk proces krijgt.

Iedereen die in België wordt aangehouden door de politie of een gerechtelijke overheid heeft recht via Salduz op juridische bijstand vanaf het moment van hun arrestatie of inverzekeringstelling.

Politie deelt verhoren op in verschillende categorieën, wat gepaard gaat met verschillende rechten:

• Categorie 4: Voor een verdachte van een misdrijf die van zijn vrijheid beroofd is. Men heeft recht op een vertrouwelijk overleg voor het eerste verhoor (of een onderbreking bijkomend overleg tijdens het verhoor) en de bijstand van een advocaat (via Salduzweb of voorkeursadvocaat).
• Categorie 3: Voor een verdachte van een misdrijf die niet van zijn vrijheid is beroofd. Men heeft recht op een vertrouwelijk overleg en de bijstand van een advocaat bij het verhoor.
• Categorie 2: Voor een verdachte van een misdrijf waarop geen vrijheidsstraf staat. Er mag bijstand verleend worden van een advocaat bij het verhoor, maar dit is geen verplichting.
• Categorie 1: Voor getuigen en slachtoffers (geen verdachte). Er mag bijstand verleend worden van een advocaat bij het verhoor, maar dit is geen verplichting.