Grootschalig DNA-onderzoek: niet verdacht, niet betrokken, toch dwangafname
De OVB is erg kritisch voor het wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering ter facilitering van grootschalig DNA-onderzoek (DOC55-1756/001). Een dwangafname van celmateriaal bij een persoon op wie geen enkele vorm van verdenking ligt en
Uitgangspunt wetsvoorstel
Het wetsvoorstel bepaalt dat de onderzoeksrechter zou kunnen bevelen dat een referentiestaal wordt afgenomen van een grotere groep personen zonder dat er ernstige aanwijzingen van schuld moet zijn of zelfs maar een directe band moet bestaan tussen de betrokkene en het gerechtelijk onderzoek.
Vermoeden van onschuld
Gezien dit erg ruim personeel toepassingsgebied vinden we dat dat enkel toegestaan mag worden mits de betrokken persoon de vrije keuze heeft om mee te werken aan het onderzoek en derhalve afstand te doen van zijn recht op lichamelijke integriteit, maar ook om te weigeren en zich daarvoor niet te moeten verantwoorden.
Het wetsvoorstel mag dan wel vermelden dat een weigering niet het enige element kan zijn dat tot verdenking van de persoon leidt, een weigering zal (wellicht) leiden tot een dwangafname. De keuze is bijgevolg een holle doos. Een weigering zal als een de facto vermoeden worden beschouwd in het nadeel van de betreffende persoon en hem of haar automatisch tot potentiële verdachte maken.
De OVB verzet zich tegen een systeem dat uitgaat van het principe dat als u niets te verbergen hebt, er geen reden is om geen afstand te doen van uw rechten. We ontwaren de gevaarlijke tendens waarbij de wetgevende en uitvoerende macht het vermoeden van onschuld en het recht op privacy steeds vaker ondergeschikt willen maken aan de bestrijding van criminaliteit.
Dwang
De dwangafname van DNA-materiaal ten aanzien van personen die niet verdacht worden en geen directe band met het onderzoek hebben, is onmogelijk verenigbaar met het proportionaliteitsbeginsel. Een onderzoeksmaatregel in het kader van een strafrechtelijk onderzoek kan enkel worden bevolen als minstens één van die aspecten aanwezig is. Daarbij moet eraan herinnerd worden dat het strafprocesrecht niet enkel de toepassing van de strafwet op de schuldige beoogt, maar ook het zoveel mogelijk ongemoeid laten van de onschuldige.
We hebben ons standpunt overgemaakt aan de kamercommissie Justitie en volgen de situatie verder op.