"Zou de Europese Commissie bij het uitwerken van de richtlijnen beter niet wat langer nadenken?"

In deze rubriek reflecteert onze voorzitter over de actualiteit. U leest hem elke twee weken. Ontdek waarover hij het vandaag met u wil hebben.

De nieuwsberichten die ons bereiken vanuit Afghanistan zijn ijzingwekkend en de toekomst is er geladen met het zwartste onheil. Onze gedachten gaan uit naar de Afghanen die in de afgelopen decennia gepoogd hebben een gemeenschapsleven uit te bouwen waarin zij zichzelf konden ontplooien, naar eigen inzichten en voorkeuren, en nu hun hoop, hun toekomstverwachtingen voor zichzelf en hun geliefden, hun inspanningen en initiatieven in rook zien opgaan. Onze sympathie gaat heel bijzonder uit naar de advocaten en magistraten, vooral de vrouwen onder hen, en naar hun families. Hun werk en hun leven zijn in gevaar. Ik doe een oproep aan de nationale en Europese autoriteiten om alles in het werk te stellen om die mensen bij te staan en hen onmiddellijk asiel te verlenen als zij erom verzoeken.

In eigen land deed zich een andere ramp voor, in deze natste zomer sinds de waarnemingen aanvingen in 1833, met overstromingen van een nooit geziene omvang. Precies een maand geleden, op 20 juli, hield het land een nationale rouwdag voor de slachtoffers van die helse watersnood.

Bij die gelegenheid heeft ook de Europese Commissie haar medeleven betuigd. “Uit Europese solidariteit en als eerbetoon aan de slachtoffers van de overstromingen in België, Duitsland, Nederland en Luxemburg, hangen de Europese en Belgische vlaggen voor de gebouwen van de Europese Commissie halfstok. Om 12.00 uur CET zullen wij een minuut stilte in acht nemen”, liet de instelling weten. Bij zo een catastrofe mocht dat wel. Vervolgens mag de vraag aan bod komen of de juiste prioriteiten gesteld zijn op het vlak van klimaat en milieu en, korter op de bal, voor het remediëren van geleden schade en het vermijden van toekomstige rampen als gevolg van extreme weersomstandigheden, waarvan wij nu weten dat zij zich sowieso opnieuw zullen voordoen.

Ramp of niet, het leven ging door en de Commissie kwam meteen, dezelfde dag nog, op de proppen met een lichtend voorbeeld van haar onstuitbaar actievermogen: een totale facelift van de antiwitwasbestrijdingsregelgeving. Of in deze troebele tijden iemand daarop zat te wachten, is zeer de vraag. De werkvreugde bij de Commissie moet anders behoorlijk groot geweest zijn, want de instelling komt aandraven met niet minder dan vier volledig uitgewerkte voorstellen: twee verordeningen en een richtlijn en daar bovenop een herwerking van de bestaande verordening over geldovermakingen, opdat zij ook van toepassing zou zijn op cryptomunten.

De vijfde witwasrichtlijn van 2018 zat bij velen nog ergens halverwege de slokdarm, en nu ligt er al een voorstel voor een zesde richtlijn klaar. De molen van de regelgever hoeft niet altijd traag te malen, althans niet in rechtsdomeinen die de overheid direct tot voordeel strekken.

De lezer ontkomt niet aan de bedenking dat de Commissie misschien drie jaar geleden, bij de uitwerking van de vorige editie van de witwasrichtlijn, iets langer had moeten nadenken, als er nu al een integrale herwerking nodig is, goed voor ruim 230 bladzijden basisnormering. Schematisch geeft de inflatie van opeenvolgende EU-richtlijnen, louter op basis van het volume van de basisteksten, het volgende beeld:

Oh, geen paniek, dit zomers cursiefje is niet de plek om u een gegidste wandeling te bieden door dit nieuwe magnum opus van de Europese normenschrijver. Maar een paar oprispingen wil ik wel van mij afschrijven.

De Europese redacteurs van dienst zijn in een napoleontische bui geschoten en bedachten dat het hoog tijd was om de witwasbestrijding te centraliseren – liever dan weeral speelruimte te geven aan die lakse lidstaten bij wie het alle richtingen uitgaat – en bovendien, zoals de empereur des Français deed met zijn politiediensten, om de controleurs zelf ook aan controle te onderwerpen. Dat laatste liep toen niet zo goed af, maar de Commissie onderneemt toch een nieuwe poging.

Vooreerst komt er een nieuwe, zoveelste Europese Autoriteit, die toezicht zal uitoefenen over de nationale witwastoezichthouders. Om dat belangwekkende, harmoniserende werk te verrichten zal die Autoriteit, volgens de schatting van de Commissie, moeten beschikken over een jaarbudget van EUR 45.600.000, deels gefinancierd uit de EU-begroting, en deels uit bijdragen van de gecontroleerde entiteiten.

Daarnaast komt er, volgens het voorstel, in elke lidstaat een bijkomend toezichtsorgaan dat toezicht moet uitoefenen op de zelfregulerende organen (lees: de stafhouders), om na te gaan of die hun taken op het vlak van witwasbestrijding wel uitvoeren met inachtneming van de hoogste standaarden. Hoe dat zal gebeuren zonder overtreding van het beroepsgeheim, want het beschermen van het beroepsgeheim is uitgerekend wat de stafhouder doet bij het melden van witwasvermoedens, mogen wij vooralsnog niet vernemen. Natuurlijk zal de balie die aantasting van de zelfregulering, de hoeksteen van de onafhankelijkheid van ons beroep, niet zomaar laten gebeuren.

Bij een andere gelegenheid onderhoud ik u graag over de (in)effectiviteit en andere euvels van deze panopticon-regelgeving, maar nu nog even dit: wie, zoals menige medeburger, denkt dat die normenvloed vooral dient om de drugshandel en de financiering van terrorisme te bestrijden, loopt tegen een ontgoocheling aan. Volgens het recentste jaarverslag van de CFI ging het in België, in 2020, uitgedrukt in percentages van het totale bedrag dat in de “doorgemelde” dossiers op het spel stond, om een ontluisterende 2,91% voor wat drugshandel betreft (in 2019 slechts 0,99%) tegen een luttele 0,40% voor terrorismefinanciering (in 2019 was dat 0,35%). Het reële oogmerk van de antiwitwasregels, ondanks de marketing errond, ligt alvast daar niet, dat geef ik u nog ter overweging mee voor het komende weekend. De cijfers tonen aan dat de witwasregels in hoofdzaak fiscale wetgeving vormen, maar die betiteling lijkt niet te passen in het officiële discours.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies