Pano illustreert de absolute noodzaak van een advocaat bij politieverhoor

Recent vierden we dus de tiende verjaardag van de (eerste) Salduz-wet. Ik breng u even in herinnering hoe die Salduzwetgeving tot stand kwam: de 17-jarige Yusuf Salduz werd door de Turkse politie gearresteerd op verdenking van deelname aan een onwettige demonstratie ter ondersteuning van de PKK en het ophangen van een spandoek. Tijdens het politieverhoor heeft hij een bekentenis afgelegd, die hij later introk bij de openbaar aanklager en bij de onderzoeksrechter. Hij zegt dat hij tijdens het politieverhoor onder druk was gezet en werd geslagen. Op basis van zijn verklaringen tijdens het politieverhoor werd hij veroordeeld tot een gevangenisstraf. De man kaartte dit aan voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en dat oordeelde in een arrest van 27 november 2008 dat uit artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens voortvloeit dat een verdachte door een raadsman moet worden bijgestaan vanaf het moment dat de ondervraging door de politie begint.

In 2011 paste ons land het Belgische strafprocesrecht aan en sinds 1 januari 2012 heeft een verdachte recht op een advocaat voor het voorafgaand vertrouwelijk overleg en voor bijstand tijdens het politieverhoor. De Pano-reportage van 9 februari 2022 ging over feiten die zich afspeelden vlak voor de inwerkingtreding van die Salduz-wet. Het maakte meteen pijnlijk duidelijk hoe belangrijk de aanwezigheid van een advocaat is bij dat politieverhoor. Het is belangrijk om de rechten van verdediging van een rechtzoekende te beschermen en bij uitbreiding vormt het ook een bescherming voor de rechtstaat.

De reportage vertoont veel gelijkenissen met de zaak van de Turkse Yusuf Salduz. Al gaat het dan in deze reportage niet over een jonge adolescent maar over een bijzonder kwetsbare, zwakbegaafde man die na herhaalde, urenlange ondervraging en onder ongeoorloofde dwang van politiespeurders tot bekentenissen overging. Ook daar was op geen enkel moment een advocaat aanwezig.

Na negen jaar sprak de correctionele rechtbank van Dendermonde de man vrij. De rechters oordeelden dat het gebruik van de verhoren strijdig zou zijn met het recht op een eerlijk proces en dat er onvoldoende andere elementen waren die zijn schuld konden bewijzen.

Pieter Tersago, wetenschappelijk medewerker aan de KU Leuven maar vroeger zelf advocaat, schetst terecht dat een advocaat een cruciale waarborg biedt, een garantie tegen afgedwongen, zelfs valse verklaringen.

Advocaat.be (ook bekend als de Orde van Vlaamse Balies OVB) zorgt er bovendien voor dat alle advocaten die aan gearresteerde verdachten worden toegewezen een bijzondere Salduz-opleiding hebben genoten waarin zij onder meer communicatievaardigheden en verhoortechnieken hebben aangeleerd zodat zij hun cliënten op de best mogelijke manier kunnen adviseren en bijstaan.