"Er zijn genoeg redenen om de Orde te koesteren"

Heeft de Orde van advocaten zin? Het opiniestuk van mr. Stijn Verbist (De Tijd, 18 maart) is niet op een koude steen gevallen. Of die existentiële vraag het grote publiek wakker houdt is vatbaar voor twijfel, maar toch heb ik, in der Beschränkung van de opgelegde 700 woorden, een begin van duiding gegeven in dezelfde krant.

Voor de advocaat speelt er meer dan wat de doorsneelezer van de financieel-economische pers boeit. Of de Orde zin heeft is een debat waard, weg van dogmatiek. De OVB toont zich proactief, als ik mij mag permitteren, want ons congres van 29 april a.s. omvat een panelgesprek over groei in de advocatuur. Eén van de vragen aan het panel luidt: “Is er een Orde nodig, is het een hulpmiddel of een (noodzakelijk) kwaad?”

Dat uw dienaar zijn kamp gekozen heeft, zal u niet verbazen. Onder de vele redenen die ik zie om de Orde te koesteren, vermeld ik er zes.

1. De meerwaarde van de advocaat bestaat erin dat hij optreedt met gezag. Dat gezag komt voort uit een eeuwenlange traditie die de onafhankelijkheid van de advocaat schraagt en hem de vrijheid geeft waarmee hij pleit. Een traditie die bij wet bezegeld is, maar veel ouder is dan de wet. Een traditie die de maatschappelijke verwachting verankert dat de advocaat zich houdt aan deontologische regels van waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid. Dat hij loyaal is, en behoorlijk opgeleid. Dat als hij de regels schendt, hij een sanctie riskeert omdat de beroepsgroep de schending niet verdraagt.
   
   Die beroepswaarden kunnen misschien ook bestaan zonder de balie. Misschien. Maar met de balie heeft de advocaat de wind in de zeilen voor het gezag dat hij nodig heeft.
   
2. Veronderstel dat de balie niet bestaat. Zal de advocaat zonder balie, die het voor zijn cliënt moet opnemen in strafzaken, dezelfde ruggengraat hebben als de advocaat met balie? Als die balieloze advocaat moet pleiten tegen de overheid, zal hij vrij blijven van druk van buitenaf zodat hij zijn onafhankelijkheid kan waar maken? Wie zal het opnemen voor de advocaat die te maken krijgt met (machts)misbruik in de rechtszaal, als er geen stafhouder meer is? De vraag stellen is erop antwoorden: de balie is een onmisbare buffer voor de advocaat, die zonder die beschermende laag overgeleverd is aan de wervelwind van de macht.
   
3. De Ordes nemen het op voor de rol van de advocaat in het rechtsbestel. En dan gaat het niet over prullaria. Zo was de OVB de drijvende kracht achter de rechtszaken die leidden tot de – ondertussen vaste maar wel baanbrekende – rechtspraak van het Grondwettelijk Hof in de arresten 10/2008, 102/2008, 114/2020, 167/2020 en 66/2021: het herlezen waard! Die rechtspraak geeft grondwettelijk gewicht aan het beroepsgeheim van de advocaat, ook voor het verstrekken van juridisch advies, zelfs buiten elk rechtsgeding, om ‘de cliënt te informeren over de staat van de wetgeving die van toepassing is op zijn persoonlijke situatie of op de verrichting die hij overweegt, of hem te adviseren over de wijze waarop die verrichting binnen het wettelijk kader kan worden uitgevoerd.’ Het belang hiervan kan niet overschat worden, ongeacht de praktijksoort van de advocaat, dus ook (en misschien vooral) voor de transactie-advocaat.
   
4. De Ordes en de OVB zorgen voor collectieve voorzieningen: verzekeringen voor beroepsaansprakelijkheid, insolvabiliteit, gewaarborgd inkomen, en voor een solidariteitsfonds. Veel balies hebben een cyberverzekering voor hun advocaten, sommige hebben een hospitalisatieverzekering of nog andere verzekeringen. De OVB heeft een collectieve Reprobel- bijdrage onderhandeld.
   
   Van de baliebijdrage, die onze confrater als exorbitant afschildert, gaat het leeuwendeel naar die voorzieningen. Het percentage verschilt van balie tot balie, omdat zowel de bijdrage als de voorzieningen niet overal dezelfde zijn, maar veelal gaat het om circa 65%. Onderzoek toont dat als de advocaten voor die voorzieningen individueel zouden instaan, zij hetzij geen dekking krijgen, hetzij substantieel meer moeten afdragen. In alle redelijkheid zou in dat geval het bedrag dat elke advocaat uitgeeft aan die voorzieningen ruimschoots het totale bedrag van de huidige baliebijdrage overschrijden.
   
5. De Orde en de stafhouder bieden een structurele oplossing voor de talloze conflictsituaties die zich voordoen tussen advocaten, en zeker niet alleen in het circuit van de paleisadvocaten. Alles zal niet steeds even gesmeerd lopen en niet iedereen zal gelukkig zijn met elke beslissing, maar in de regel gaat het om een ongeëvenaard efficiënte en snelle geschillenbeslechting, waarvoor geen enkel deugdelijk alternatief bestaat.
   
6. De balie organiseert het Bureau voor Juridische Bijstand en de Salduz-aanstellingen. Niemand anders doet het ons na.

Natuurlijk betekent dat niet dat de Ordes aan borstklopperij moeten doen. Wij moeten ons steeds weer in vraag stellen en bijsturen waar nodig. Maar de confrater die zich op sociale media schamper liet ontvallen dat stafhouders vooral stofhouders zijn, heeft hiermee wat stof tot nadenken. En tot slot, nu de verkiezingen eraan komen: de balie behoort collectief toe aan u allen.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Orde van Vlaamse Balies