"Druk op advocaten is een draak met vele koppen. Van pleidooien afblokken tot wraakacties vanwege machtige ondernemingen"

Je zou denken dat de raadsheren een eigen interpretatie van die spreuk in gedachte hadden, wanneer zij beslisten dat de confrater die voor de invrijheidstelling van een gedetineerde kwam pleiten in de KI, na tien minuten moest zwijgen. De raadsheren onderstelden dat er na tien minuten niets meer zou volgen dat beter kon zijn dan stilte. Als ware de spreuk van de sombere Salvator een algemeen rechtsbeginsel van het strafprocesrecht dat de rechter naar eigen inzichten kan toepassen.

Tja, de KI moet snel schakelen, ziet u, en dus moet het vooruit gaan! Daar is de volgende zaak al! Voorlopige hechtenis of niet, dat is allemaal goed en wel, maar wat een advocaat over zo’n banaal gegeven te vertellen heeft en niet in tien minuten gezegd krijgt, behoort tot het domein van het overbodige. Anno 2023 moet Justitie efficiënt zijn, geacht rechtzoekend publiek.

‘Sneller’ en ‘straffer’, welzeker. Maar ook ‘menselijker’?

Het Hof van Cassatie betuigde alvast zijn sympathie voor de noden van de dienst bij de KI. In zijn arrest van 14 maart 2023 oordeelde het Hof dat ‘noch artikel 5.4 EVRM, noch de bepalingen van de Voorlopige Hechteniswet noch de algemene rechtsbeginselen van het recht op toegang tot de rechter, het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging’ – niets dus – de advocaat het recht geeft te pleiten zolang als hijzelf nodig acht. Bijzonderlijk niet als die advocaat een in verdenking gestelde bijstaat voor het onderzoeksgerecht over de handhaving van de voorlopige hechtenis.

Niemand voert aan dat een advocaat naar het voorbeeld van Fidel Castro urenlang mag peroreren, zonder dat iemand daar een limiet op kan plaatsen. Maar tussen twee extremen bestaan er evenwichten. Uw dienaar was niet aanwezig op de zitting van de KI en heeft geen mening over de pertinentie van de eerste (en laatste) tien minuten van het betreffende pleidooi. Evenmin is bekend of de advocaat op voorhand wist dat zijn pleitduur beperkt zou worden tot 10 minuten. Wat er ook van zij, de relevante vraag is of de advocaat zijn argumenten heeft mogen uiteenzetten en of zijn cliënt de redelijke gemoedsrust mag hebben dat hij gehoord is. Als dat niet zo is, dan is er een zeer ernstig probleem, onderzoeksgerecht of niet.

De oplossing zou er moeten in bestaan, volgens het hoogste Hof, dat de ‘partij die van oordeel is dat de haar toegemeten pleitduur te kort is, voor het onderzoeksgerecht concreet [aangeeft] op welke wijze daardoor haar recht van verdediging is miskend’. Dat is mooi, maar hoe doe je dat precies, als je na tien minuten het woord wordt ontnomen? Hoe ga je dan ‘concreet’ uitleggen op welke wijze het recht van verdediging van je cliënt miskend is, als je toch geen spreektijd meer hebt?

Over naar de andere kant van de Atlantische Oceaan. Wie vermoedelijk weinig kaas gegeten heeft van Latijnse spreuken op oude schilderijen, maar de geest ervan goed heeft begrepen in het eigen voordeel, is de Amerikaanse maatschappij Madison Square Garden Entertainment Corp., kortweg MSG. Een bericht in de New York Times van 16 januari 2023 illustreert hoe advocaten ook op andere manieren onder druk komen te staan. MSG is een gigant van de ticketverkoop voor concerten en sportevenementen. Sportwedstrijden aanbieden betekent echter niet dat je zelf sportief handelt.

Dat mochten de advocaten ervaren die optreden in rechtszaken tegen MSG, een partij die door haar omvang en activiteit wel vaker gedagvaard wordt. Dagvaardingen, daar houdt MSG echter niet van. Snel geïrriteerd als zij is, sluit zij de advocaten van haar wederpartijen en hun kantoorgenoten (!) dan maar af van de ticketverkoop. Om de advocaten buiten te houden gebruikt MSG zelfs gezichtsherkenningssoftware. Je moet kiezen in het leven, naar concerten of sportwedstrijden gaan of pleiten tegen de ticketverkoper. Kiezen is verliezen, nietwaar.

De officiële reden is dat MSG wil vermijden dat de advocaten aan bewijsgaring zouden doen buiten het gerechtelijke circuit. De vermoedelijke echte reden is dat MSG advocaten wil ontraden om tegen haar te procederen. Advocaten krijgen het aan hun kantoorgenoten of hun familie niet uitgelegd dat zij een zaak willen aannemen tegen MSG. Ineens kunnen zijzelf, hun geliefden en collega’s niet meer naar de musical, het popconcert of de baseballwedstrijd. En dus treden ze liever niet op tegen MSG. Als dat geen efficiënte alternatieve geschillenbeslechting is, die de gerechtelijke achterstand kan terugdringen.

Madison Square Garden heeft niets gemeen met de Gentse Kamer van Inbeschuldigingstelling. Zoveel is duidelijk. Behalve één ding: het bewijs leveren dat advocatuur een levenslange strijd is, die nooit helemaal gestreden is. La lutte continue.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Advocaat.be