"Zonder een onafhankelijke balie bestaat er geen rechtsbescherming die naam waardig"

Het is belangrijk om te blijven onderstrepen dat advocaten volgens de wet ondernemers zijn. Voor velen blijft het een onwennige gedachte. Een nieuwigheid die weliswaar wettelijk is vastgelegd en inmiddels algemeen bekend is, maar toch niet geheel doordringt. In hart en nieren is de advocaat de hardwerkende tacticus die zich met zin voor argumentatie inzet voor cliënten, zich behelpend met woorden en rechtskennis, en die gewapend is met een stevige dosis handigheid die anderen ontberen. Succes komt voort uit vorige successen, en voor de rest is het wachten op cliënten. Veel meer is er niet aan de hand.

Anderen beschouwen die kijk op het beroep in het beste geval als eerbaar of romantisch en in het minder goede geval als aftands.

Welnu, het mooie is dat er in ons beroep plaats is voor beide uitersten: voor een klassiek, intellectueel ogend kantoor met koperen plaat naast de deur of voor een hypermoderne, sterk gedigitaliseerde dienstverstrekker. Of voor een mengvorm tussen beide. Het zijn, om een ondernemersterm te gebruiken, businessmodellen die kunnen werken. Niet iedereen streeft een zelfde winstdoel of werkritme na. Dat is een aspect van diversiteit dat soms in de vergetelheid verzeilt.

Maar hoe divers onze beroepsgroep ook is, de breed getakte boom heeft slechts één stam. De kernwaarden van ons beroep zijn dezelfde voor alle advocaten. Deontologische regels evolueren met de tijd. Zo komt de diversiteit tot bloei, in het belang van advocaten en vooral in het belang van hun cliënten die op die manier een ruimer dienstenaanbod krijgen.

Wij mogen dan met z’n allen, gewild of ongewenst, ondernemers geworden zijn omdat de wetgever het ons zo opgedragen heeft, wij zijn ondernemers van een zeer bijzondere soort. Niet veel ondernemers mogen zichzelf een hoeksteen noemen van het rechtsbestel. Wij wel. Niet veel ondernemers kunnen van zichzelf zeggen dat ze zichzelf reguleren. Wij wel. En dat is ook nodig.

Als er één aspect is van de rechtstaat waaraan wij waarde hechten, dan is het aan de onafhankelijkheid van de advocaat en, bij uitbreiding, de onafhankelijkheid van de balie. Omdat wij niet zullen laten afbreken wat wij in de loop der eeuwen opgebouwd hebben. Maar vooral omdat de burger die onafhankelijkheid onmogelijk kan missen en wij er dus zullen blijven voor strijden.

Zonder een onafhankelijke balie bestaat er geen rechtsbescherming die naam waardig. Onze politici weten dat. Onze magistraten weten dat. De burgers weten het, of minstens ervaren zij het wanneer zij bijstand nodig hebben in strafzaken, in bestuurszaken of in burgerlijke zaken, tegen de overheden van het land, tegen de machtigen, tegen lieden met invloed of relaties. Dan kunnen rekenen op een advocaat die met kennis van zaken, vrij en vrank, zonder druk van buitenaf het voor je opneemt: het is een levensnoodzakelijkheid.

In De Goelag Archipel – als u hem nog niet gelezen hebt, doen! – schreef Alexandr Solzjenitsyn over zijn proces in de Stalinperiode: ‘Het lijkt wel een sprookje dat ergens, aan het einde van de wereld, een beschuldigde persoon kan rekenen op de bijstand van een advocaat. Dat betekent dat er op het moeilijkste moment van je leven een bondgenoot naast je staat, iemand die helder denkt en de wet kent.’

Omwille van het centrale belang van de kernwaarden van de advocatuur, de onafhankelijkheid voorop, reguleert de advocatuur zichzelf via haar democratisch verkozen organen. Het verbaast dan ook niet dat wettelijke initiatieven over de werking van de balie schaars zijn. Geen rechtgeaarde politicus wil zich beladen met het odium de balie onder druk gezet te hebben, want dat zijn methoden die thuishoren in regimes waarmee wij ons niet willen associëren. Wetgevend werk over de balie moet door de balie gedragen, om niet te zeggen aangedragen worden. Top-down legifereren conflicteert met de rol die de advocatuur speelt in de maatschappij. En, het is de vermelding waard, onze kernwaarden doorstaan als geen andere de tand des tijds. Als iemand er last van heeft, dan zijn het overheden en gezagsdragers, maar de burger vaart er wel bij en wij behoren nu eenmaal tot de checks and balances van de maatschappelijke ordening.

Er is geen ontkomen aan: de onafhankelijkheid van de balie en de advocaat is een onfeilbare graadmeter voor de openheid en vrijheid van het land en zijn inwoners.

Met genegen groeten,

Peter Callens
Voorzitter Advocaat.be