Nationale actie: stafhouders voeren toezicht uit in alle Belgische gevangenissen
Naar aanleiding van de Europese Dag van de Rechten van de Mens maken alle Belgische stafhouders gebruik van hun wettelijk visitatierecht, dat hen toelaat gevangenissen binnen hun rechtsgebied te bezoeken. Elke stafhouder in België bezocht op 10 december een gevangenis. Deze nationale actie onderstreept de ernst van de situatie in Belgische gevangenissen, waar overbevolking en een tekort aan basisvoorzieningen en gezondheidszorg de fundamentele rechten van gedetineerden aantasten.
Met dit bezoek willen de OVB, Avocats.be en alle balies bijdragen aan meer transparantie en bewustwording rond de detentieomstandigheden in België.
Met dit bezoek willen Advocaat.be, Avocats.be en alle balies zorgen voor meer transparantie en bewustwording rond de detentieomstandigheden in België. Niet alleen wordt vandaag het gevangenispersoneel in gevaar gebracht, ook voor gedetineerden is er van een humane behandeling of reële re-integratiekansen nauwelijks sprake. Als we het recidivecijfer — dat rond de 70 procent blijft schommelen — willen verbeteren, dan heeft Justitie dringend structurele verandering nodig.
De overbevolking en flagrant onvoldoende toegang tot gezondheidszorg zijn enkele schrijnende problemen waarmee de Belgische gevangenissen kampen. België is daarvoor al meermaals veroordeeld door internationale instanties vanwege schendingen van de mensenrechten. Hoewel de wet én het Europees mensenrechtenverdrag gevangenen een gelijkwaardige gezondheidszorg en een menswaardige behandeling garanderen, blijft de werkelijkheid dus mijlenver achter. De kloof tussen recht en praktijk is onmiskenbaar — en onaanvaardbaar.
Toezicht en signaleren
Stafhouders hebben het recht, ingevoerd in 2024, om zonder voorafgaande toestemming van de minister van Justitie gevangenissen binnen hun rechtsgebied te bezoeken. Dat recht oefenen de stafhouders op 10 december collectief uit. Ze betreden ook een bewoonde cel en ze spreken met gedetineerden. Daarvoor is de toestemming van de directeur-generaal wel nodig, en die is verleend. Zo kunnen zij bijdragen aan het toezicht op de detentieomstandigheden binnen hun werkingsgebied. Hun observaties leveren waardevolle inzichten op over het dagelijkse leven in detentie, vullen bovendien de bevindingen van de individuele advocaten aan en versterken deze, waardoor schendingen van fundamentele rechten krachtiger kunnen worden gesignaleerd.
Meer dan een symbolisch bezoek
“Deze actie illustreert de rol van de advocatuur als spreekbuis van de grondrechten van elke mens, ook achter gevangenismuren”, benadrukt Advocaat.be-voorzitter Peter Callens. Helaas bevestigt het ook het beeld van de humanitaire crisis voor de gedetineerden.
Door deze bezoeken krijgen de stafhouders de mogelijkheid om niet alleen een kijk te krijgen op de omstandigheden van detentie, maar ook om, waar nodig, bewijs te verzamelen van situaties die de fundamentele rechten van gedetineerden schenden. De bezoeken gebeuren volledig onafhankelijk. Om transparant inzicht te geven in de Belgische detentieomstandigheden, bundelt Advocaat.be alle vaststellingen opnieuw in één rapport dat begin volgend jaar openbaar wordt gemaakt. Zo helpen deze bezoeken de rechten van gedetineerden te versterken en het Belgische detentiebeleid echt te verbeteren, met het oog op concrete veranderingen, niet alleen op bewustmaking.
Uitbreiding visitatierecht: gelijke rechten voor alle gedetineerden
Naast het toezicht op de omstandigheden in gevangenissen, blijft de Advocaat.be ook pleiten voor een uitbreiding van het visitatierecht. Momenteel geldt dat recht enkel voor gevangenissen. Andere detentieplaatsen, zoals centra waar personen zonder wettig verblijf worden vastgehouden, detentiehuizen, forensische psychiatrische centra en politiecellen vallen buiten dit kader. Dat gebeurt wel in buurlanden zoals Frankrijk. Advocaat.be blijft erop aandringen dat de rechten van gedetineerden in alle detentiecentra, ongeacht het type, beter bewaakt moeten worden.
Advocaat.be roept beleidsmakers op om de structurele problemen in het gevangeniswezen en het strafbeleid aan te pakken en gedetineerden gelijkwaardige gezondheidszorg en een menswaardige behandeling te garanderen. Dat is niet alleen in het belang van de gevangenen, maar ook van de samenleving. Mensenrechten gelden voor iedereen, ook binnen de muren van een gevangenis.
“Deze actie illustreert de rol van de advocatuur als spreekbuis van de grondrechten van elke mens, ook achter gevangenismuren.”
Wat is een stafhouder?
Een stafhouder is het hoofd van een lokale balie van advocaten en vertegenwoordigt de advocatuur in een bepaald gebied. In Vlaanderen zijn er 8 balies. In die hoedanigheid waakt de stafhouder over de naleving van de beroepsregels en kan hij of zij tuchtmaatregelen treffen. Als onafhankelijke toezichthouder kan een stafhouder gebruikmaken van het wettelijk visitatierecht om gevangenissen te bezoeken en de rechten van gedetineerden te controleren.
Laatste persberichten
Tuchtraden voor advocaten spreken zwaarste sancties uit
Het College van Toezicht van de Vlaamse advocatuur heeft zijn vijfde verslag gepubliceerd. Dat geeft een overzicht van de tuchtprocedures tegen Nederlandstalige advocaten in het gerechtelijk jaar dat loopt van 1 september 2023 tot 31 augustus 2024.
Sterke democratieën hebben baat bij een volledig juridisch perspectief op mensenrechten en migratie
Rechtshulp is er al: Advocaat.be benadrukt bestaande juridische bijstand
Naar aanleiding van de lancering van de app "Advocaat van wacht", ontwikkeld door strafpleiter Kristof Lauwens en zijn broer Bram, wijst Advocaat.be op het reeds bestaande systeem van juridische eerstelijnsbijstand dat via de balies in heel België georganiseerd wordt. Advocaat.be blijft zich inzetten om de toegankelijkheid van onafhankelijk juridisch advies nog verder te versterken.